Realistisch budget voor de asielketen

Vandaag behandelde de Eerste Kamer de begroting voor Asiel en Migratie. Belangrijk aandachtspunt daarbij is de lange termijn. Voor 2025 en 2026 is een bedrag van meer dan 9 miljard begroot. In 2027 daalt dit budget plotseling naar 2,8 miljard en in 2028 naar 1,2 miljard. Wie logisch nadenkt begrijpt echter dat de problematiek niet in 2027 plotseling is opgelost. Het heeft tijd nodig voordat de maatregelen die we nu treffen effect zullen hebben. Daarom vroeg Peter Schalk onder andere met name aandacht voor die lange termijn. 

Voorzitter, net als bij de behandeling van de wet die de beslistermijnen voor het nareizen heeft aangepast, wil ik opnieuw aangeven dat mijn fractie uitgaat van rechtvaardigheid en barmhartigheid. Ik werd daar nog extra op gewezen, toen ik vanmorgen vroeg in mijn Bijbel aan het lezen was. In Deuteronomium las ik over God Die het recht van de wees en de weduwe doet, en vervolgens stond er: ‘En de vreemdeling liefheeft.’ Dus God Die de vreemdeling liefheeft, Die hen brood en kleding geeft. Dat is natuurlijk een heerlijke gedachte. En u zult ook begrijpen, voorzitter, dat je vervolgens ook heel erg aan het nadenken bent over wat dat betekent voor onze kijk op de problematiek rondom asiel, de instroom, enzovoorts. Rechtvaardigheid en barmhartigheid.

Dat is met name gericht op de ruimte die we geven aan asielzoekers. Als het alleen om economisch gewin gaat, dan is de SGP duidelijk: daar is geen ruimte voor. Maar waar mensen om het vege lijf te redden bij ons aankloppen, dan ligt het anders. Dat is de kant van de barmhartigheid, en dat past heel nadrukkelijk bij de beginselen van de SGP. Trouwens, ik ga er vanuit van alle fracties hier. Daarbij denk ik vooral aan mensen die bijvoorbeeld worden vervolgd vanwege hun geloofsovertuiging. Onlangs werden de cijfers weer gepubliceerd door de Stichting De Ondergrondse Kerk. Schokkend om te lezen dat er wereldwijd 380 miljoen christenen niet vrij zijn om openlijk in Jezus Christus te geloven. Ze worden achtergesteld, gevangengezet of zelfs gedood, zoals de 70 christenen die vorige maand in Congo werden onthoofd. Afschuwelijk!

Voor mensen die zich om dergelijke redenen als vluchtelingen melden, dan moet daar natuurlijk ruimte voor zijn en blijven.

Heel belangrijk, ook bij de wetten die nu nog voorliggen in de Tweede Kamer. En ik realiseer me heel goed dat er dus spanning bestaat tussen noodzakelijke hulp en de inperking van de asielinstroom, die de SGP van belang acht.

We wachten het beleid dat daarop gericht is af, en zullen pas een oordeel geven als de betreffende wetgeving hier voorligt.

Want Voorzitter, de verleiding is groot om het vandaag te hebben over allerlei zaken die te maken hebben met asiel en immigratie. Maar dat doe ik niet, want het gaat vandaag met name over de begroting 2025. En toch, en toch, ik kan er niet omheen, kijken we vandaag iets verder dan de begroting 2025. Immers, in deze begroting wordt wel een toekomstbeeld geschetst, met name voor de ondersteunende diensten, zoals COA en IND.

Vanwege onzekerheden in de asielprognoses en de verwachte hogere instroom van asielzoekers worden de budgetten van zowel het COA alsook de IND voor de komende jaren verhoogd, tot wel € 9,7 mld voor 2026. Maar in 2027 daalt dit budget enorm naar € 2,8 mld en in 2028 en 2029 naar € 1,2 mld. Dit komt omdat alleen de budgettaire effecten van het beleid zijn verwerkt voor de komende twee jaar. Dit geldt ook voor de kengetallen. Zo is in de jaren 2025 en 2026 een asielinstroom van boven de 75.000 verwacht. In 2027 en 2028 daalt dit ineens naar 24.730, zonder dat deze daling is onderbouwd.

Voorzitter, het mag als bekend verondersteld worden dat ook de SGP vindt dat de asielinstroom ingeperkt moet worden.

Maar voorzitter, de SGP staat ook voor financiële degelijkheid en deugdelijkheid.

• Hoe worden de betrokken partners in de keten in positie gebracht om voor de lange termijn beleid te maken als het meerjarenperspectief voor hen onzeker is?

We hebben een aantal jaren achtereen gezien wat het betekent als het COA onvoldoende budget heeft. Bij een scherpe achteruitgang in beschikbare financiën rijzen de vragen.

Allereerst als het gaat om de peperdure crisisnoodopvanglocaties, zoals hotels of cruiseschepen.

• Hoe gaat de minister daarop sturen in de toekomst?
• Want wat gaat het COA doen met allerlei huisvestingsmogelijkheden die nu beschikbaar zijn, maar straks om financiële redenen onhoudbaar zijn?

Maar het gaat niet alleen om huisvesting en de kosten daarvan. Het gaat ook om het personeel.

• Wat betekent het voor de personele bezetting, als er een soort onmantelingsbeleid wordt ingezet, waarbij 85 % van de financiën binnen 5 jaar verdampt is, van 9,7 miljard naar 1,2 miljard euro?

Voorzitter, dit klemt te meer daar uit het rekenkamerrapport ‘Focus op opvangcapaciteit voor asielzoekers’  blijkt dat de uitgaven voor asielopvang in 23 jaar 21 keer is onderschat, en dat dit achteraf bezien juist tot hogere kosten heeft geleid.

• Hoe voorkomt de minister dat dit scenario zich blijft herhalen?
• Op welke wijze stuurt deze begroting erop aan dat onverwachte tegenvallers in de toekomst worden voorkomen dan wel dat die opgevangen kunnen worden?

Deze vragen zijn alleen maar relevanter geworden door het wetgevingsproces dat de SGP onlangs heeft gesteund, namelijk de wet verlenging beslistermijnen in asiel en nareiszaken. Uit de antwoorden van de minister bleek dat er 34.000 zaken op de plank liggen te wachten op behandeling. Door de beslistermijnen te verlengen gebeuren er twee dingen:

1. Er zullen hopelijk minder juridische vervolgprocedures worden opgestart, en;
2. Nederland wordt minder aantrekkelijk voor asielzoekers, omdat ons regime nu is gelijkgetrokken met de rest van de EU landen.

Maar hoe je het ook wendt of keert, er moet nog heel veel afgehandeld worden, en dat aantal groeit nog steeds. Dat betekent hoe dan ook een forse werklast voor nu en voor de toekomst voor de IND.

• Hoe ziet de minister deze problematiek in het licht van de voorgenomen daling van de budgetten voor de langere termijn?

Voorzitter, mijn fractie zou wellicht kunnen instemmen met de begroting voor 2025, maar u proeft de zorgen over de toekomst. Pas als er nieuw beleid is gemaakt, dan kan de toekomst iets beter worden ingeschat.

• Kan de minister de zorgen van de SGP wegnemen?

Zoals ik al zei: de minister komt de komende periode met beleidsvoornemens via wetgeving. Nogmaals, inhoudelijk ga ik daar nog niets over zeggen, maar het is publiek bekend dat de RvS een C-dictum heeft gegeven. Het wetgevingsproces is dus nog geen gelopen race.

Maar hoe dan ook, bij elke wetswijziging zal het ook gaan om gedegen financieel beleid. Daarbij komt dat uit de wetsbehandeling tot nu toe, ook in de Tweede Kamer, blijkt dat de minister zich baseert op de MPP, de Meerjaren Productie Prognose. Een nare term in dit verband, maar goed, dit alles leidt tot de volgende vragen:

• Wanneer komen die cijfers weer beschikbaar?
• Op welke wijze wordt vervolgens gestuurd op een lange termijnaanpak en op verbetering van de immigratie- en asielketen?

Cruciaal voor mijn fractie is de volgende vraag:

• Gaat de minister bij de komende begrotingen een meerjarenraming verzorgen die realistisch is, dus niet alleen op basis van het regeerprogramma, maar ook van de stand van zaken rond het wetgevingsproces?

Ik overweeg een motie op dit punt.

Voorzitter, tenslotte, een lange termijnvisie is vastgesteld in de ‘Uitvoeringsagenda flexibilisering asielketen 3 april 2024’. Deze uitvoeringsagenda komt onder druk te staan doordat het financiële meerjarenperspectief niet aansluit bij deze agenda.

• In hoeverre kan de Uitvoeringsagenda flexibilisering asielketen op lange termijn worden uitgevoerd met de voorliggende begroting?

Voorzitter, ik zie uit naar de beantwoording door de minister.